ศูนย์คุณธรรมเผย "ดัชนีสุจริตไทยน่าห่วง" แนะรัฐใช้ "คลังข้อมูลดิจิทัลคุณธรรม" กำหนดนโยบายสังคมควบคู่เศรษฐกิจ มั่นใจไทยขึ้นแท่น "นวัตกรรมคุณธรรมวัดผลได้" แห่งแรกของโลก

ศูนย์คุณธรรม (องค์การมหาชน) ยังคงขับเคลื่อนคุณธรรมในสังคมไทยอย่างเข้มข้น ผ่านเครือข่ายบุคคล ชุมชน และองค์กร พร้อมบริหารจัดการองค์ความรู้และนวัตกรรมคุณธรรมที่วัดผลได้และนำไปใช้จริง ทั้งในเชิงนโยบายและสาธารณะ โดยในปีนี้ (2568) ศูนย์คุณธรรมดำเนินงานเชิงรูปธรรมกว่า 10 ผลงาน อาทิ การสำรวจดัชนีชี้วัดคุณธรรมและทุนชีวิต การจัดทำศูนย์กลางข้อมูลคุณธรรม Moral Data Center (MDC) และอีกหลากหลายผลงาน เร่งส่งเสริมสังคมไทยสู่สังคมคุณธรรม พร้อมวางแผนขับเคลื่อนปี 2569 ด้วยกลไกคุณธรรมแบบพลิกโฉมองค์กร (Moral Reinventing Organization) มุ่งสร้างระบบนิเวศคุณธรรมให้เติบโต ตั้งแต่ระดับครอบครัว ชุมชน องค์กร และสังคมไทยโดยรวม

รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปาตี ผู้อำนวยการศูนย์คุณธรรม เปิดเผยว่า ศูนย์คุณธรรมมีบทบาทสำคัญในการส่งเสริมและขับเคลื่อนเครือข่ายทางสังคม ทั้งในระดับบุคคล ชุมชน และองค์กร ผ่านการบริหารจัดการองค์ความรู้และการสร้างสรรค์นวัตกรรมด้านคุณธรรมที่สามารถวัดผลได้และนำไปใช้ได้จริง ทั้งในเชิงนโยบายและสาธารณะ โดยในปี 2568 ศูนย์คุณธรรมได้ดำเนินงานที่เป็นรูปธรรมไม่น้อยกว่า 10 ผลงาน ซึ่งสร้างผลกระทบเชิงบวกต่อสังคมในวงกว้าง มุ่งสู่เป้าหมายสำคัญในการพัฒนาคนและเสริมสร้างสังคมที่เข้มแข็ง อันเป็นรากฐานสำคัญของประเทศ

หนึ่งในผลงานที่สะท้อนบทบาทเชิงยุทธศาสตร์ของการสำรวจคุณธรรมในสังคมไทย ศูนย์คุณธรรมดำเนินการสำรวจ “ดัชนีชี้วัดคุณธรรม” (Moral Behavior Index: MBI) ครอบคลุมคุณธรรม 5 ด้าน ได้แก่ พอเพียง วินัยรับผิดชอบ สุจริต จิตสาธารณะ กตัญญู และการสำรวจ “ทุนชีวิต” (Life Assets) ประจำปี 2568 ในกลุ่มคนไทย 3 ช่วงวัย คือ 13–24 ปี, 25–40 ปี และ 41 ปีขึ้นไป ครอบคลุมทั้ง 6 ภูมิภาคทั่วประเทศ ผลสำรวจพบว่า ภาพรวมคุณธรรมทั้ง 5 ด้านอยู่ในระดับ “พอใช้” แต่เมื่อพิจารณาเป็นรายด้าน พบว่า “สุจริต” และ “พอเพียง” อยู่ในระดับ “น้อย” และมีแนวโน้มลดลงเมื่อเปรียบเทียบระหว่างปี 2565–2568 (โดยใช้ปี 2565 เป็นปีฐาน) สะท้อนถึงพฤติกรรมเชิงคุณธรรมที่น่ากังวลของสังคมไทย

ขณะที่ผลสำรวจทุนชีวิต (Life Assets) อยู่ในระดับ “ดี” แสดงให้เห็นถึงพลังบวกและจิตสำนึกร่วมกันของคนไทยที่ยังคงเข้มแข็ง ดัชนีชี้วัดคุณธรรม (MBI) และทุนชีวิต (Life Assets) นับเป็นเครื่องมือชี้วัดระดับชาติที่มีความสำคัญ ผลลัพธ์ที่ได้ไม่เพียงสะท้อนสภาพคุณธรรมในสังคมไทย แต่ยังช่วยสร้างบรรทัดฐานด้านความสุจริต กระตุ้นการตระหนักรู้ และเสริมสร้างพฤติกรรมเชิงคุณธรรม หากนำฐานข้อมูลเชิงประจักษ์กำหนดเป็นทิศทางและแนวนโยบายด้านสังคมควบคู่ไปกับนโยบายด้านเศรษฐกิจ ย่อมเป็นพลังสำคัญในการขับเคลื่อนประเทศไทย สู่การพัฒนาทั้งเศรษฐกิจและสังคมที่มั่นคงและยั่งยืน

ในขณะเดียวกัน เพื่อส่งเสริมและสร้างการตระหนักรู้ด้านคุณธรรมให้เข้าถึงประชาชนทุกเพศ ทุกวัย อย่างรวดเร็วและหลากหลายช่องทาง ศูนย์คุณธรรมได้นำเทคโนโลยีดิจิทัลด้านคุณธรรม หรือ “Moral Digital Platform” เป็นสื่อกลาง ครอบคลุมทั้งเว็บไซต์ แอปพลิเคชัน และสื่อสังคมออนไลน์ โดยนำนวัตกรรมคุณธรรมวัดผลได้ “Moral Data Center (MDC)” ศูนย์ข้อมูลดิจิทัลคุณธรรม ระบบที่รวบรวม จัดเก็บ และเชื่อมโยงข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับดัชนีชี้วัดคุณธรรม องค์กร ชุมชน บุคคล องค์ความรู้ และเครื่องมือส่งเสริมคุณธรรม การขยายชุดข้อมูลให้ครอบคลุมทุกมิติ การพัฒนาเครื่องมือวิเคราะห์และเชื่อมโยงกับระบบ Open Government Data และระบบศูนย์แลกเปลี่ยนข้อมูลกลาง (Government Data Exchange: GDX)

ในปีนี้ ศูนย์คุณธรรมได้ขยายฐานข้อมูลให้ครอบคลุมตั้งแต่ระดับบุคคล องค์กร ไปจนถึงพื้นที่ พร้อมทั้งเชื่อมโยงกับแพลตฟอร์มรัฐบาลดิจิทัลอย่างเป็นระบบ มุ่งสู่การพัฒนา “Moral Data Center (MDC)” ให้เป็นศูนย์กลางข้อมูลคุณธรรมที่สามารถนำไปใช้ได้จริงทั้งในเชิงนโยบายและเชิงสาธารณะ ปัจจุบัน MDC มีฐานข้อมูลบุคคลและองค์กร ครอบคลุมทั้ง 77 จังหวัดทั่วประเทศ ศูนย์คุณธรรมมั่นใจว่า เป็นผู้ริเริ่มและต้นแบบ “นวัตกรรมด้านคุณธรรมที่วัดผลได้ สัมผัสได้ และใช้ได้จริง” แห่งแรกของโลก

นอกจากนี้ ศูนย์คุณธรรม ยังเดินหน้าขับเคลื่อนคุณธรรมในสังคมไทย ด้วยผลงานสำคัญหลายด้าน ได้แก่

- สมัชชาคุณธรรมแห่งชาติ ครั้งที่ 14 เชื่อมโยงเครือข่าย 6 กลุ่ม ได้แก่ ภาครัฐ ภาคเอกชน ภาคศาสนา ภาคการศึกษา ภาคสื่อ และภาคประชาสังคม เน้นครอบครัวและเครือข่ายทางสังคม ผลักดันข้อเสนอเชิงนโยบายสู่การปฏิบัติจริง ได้แก่ 1. สนับสนุนการพัฒนา ครอบครัวพลังบวก ส่งเสริม ระบบกลไกพี่เลี้ยงชุมชน เพื่อให้มีระบบดูแล เฝ้าระวัง ให้คําปรึกษา พัฒนากิจกรรม และส่งต่อครอบคลุมทุกพื้นที่ 2. จัดให้มีรายงานสถานการณ์คุณธรรมของสังคมไทยเป็นรายจังหวัดด้วยดัชนีชี้วัดคุณธรรมและทุนชีวิต และสนับสนุนให้เกิดการจัดตั้งกลไกกลาง หรือศูนย์ประสานงานเครือข่ายคุณธรรมระดับจังหวัด 3. สนับสนุนการสร้างระบบเครดิตทางสังคมอย่างจริงจังและต่อเนื่อง เพื่อให้คนดีมีพื้นที่ยืนและความดีมีพื้นที่ทางสังคม

- Moral Hackathon 2025 เปิดโอกาสนิสิตนักศึกษาอายุ 18–25 ปี พัฒนาต้นแบบนวัตกรรมตอบโจทย์ชุมชนภายใต้แนวคิด “The Expedition: พัฒนาศักยภาพชุมชนคุณธรรม” ลงพื้นที่จริงเชื่อมโยงองค์ความรู้กับความต้องการของชุมชน นำไปสู่นวัตกรรมเชิงคุณธรรมที่ยั่งยืน โดยมีเทศบาลตำบลท่าเรือ จ.พระนครศรีอยุธยา เป็นพื้นที่ต้นแบบ
    
- Moral Credit นวัตกรรมสร้างแรงจูงใจเชิงบวกใน 3 ระดับ: บุคคล องค์กร และชุมชน ทดลองนำร่องใน 5 จังหวัด เช่น การจัดการขยะ และยกระดับกองทุนสวัสดิการสู่กองทุนความดี พร้อมคู่มือ หลักสูตรออนไลน์ และสื่อเผยแพร่เชิงปฏิบัติ

- Moral Network Center (MNC) กลไกประสานความร่วมมือเครือข่ายภาครัฐ เอกชน ศาสนา การศึกษา และประชาสังคม ขยายไปสู่ 12 จังหวัด ได้แก่ เชียงราย ลำปาง แพร่ น่าน กำแพงเพชร อุดรธานี หนองคาย กาฬสินธุ์ พระนครศรีอยุธยา ระยอง พังงา และสุราษฎร์ธานี เป็นเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้และพัฒนากิจกรรมร่วม พร้อมต่อยอดสู่ยุทธศาสตร์และนโยบายระดับชาติ

- ครอบครัวพลังบวก (Positive Parenting) สร้างกลไกพี่เลี้ยงที่ปรึกษาและพัฒนาครอบครัวในชุมชน ครอบคลุม 34 จังหวัด แกนนำกว่า 400 คน พร้อมบันทึกความร่วมมือระดับนโยบายและพื้นที่ ตลอดจนสร้างแหล่งเรียนรู้ต้นแบบและเครื่องมือวิชาการ โครงการได้รับรางวัล NRCT AWARDS 2567 ยืนยันความสำเร็จเชิงวิชาการและนโยบาย โดย สำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรมแห่งชาติ (สกสว.) ตอกย้ำบทบาทเป็นต้นแบบการบูรณาการเชิงนโยบาย วิชาการ และปฏิบัติการ ที่ช่วยเสริมสร้างทุนทางสังคมและระบบพี่เลี้ยงที่ยั่งยืน

- Moral Leaders Community (MLC) รุ่น 2 พัฒนาผู้นำคุณธรรม 31 คนจาก 5 ภาคส่วน ขับเคลื่อนคุณธรรมเชิงนโยบายและพื้นที่ สร้างเครือข่ายผู้นำระดับชาติ เสริมสร้างชุมชนผู้นำที่เกื้อกูลกันและยั่งยืน โดยมีโครงการต่อยอดจากการอบรม คือ โครงการ 60+ มีงานทำ ล้ำคุณค่า ประกอบด้วย 3 กิจกรรมสำคัญ ได้แก่ (1) Line Open Chat: แพลตฟอร์ม Job Matching ที่เหมาะสมกับผู้สูงวัย (2) MLC 2 ลำดวนชวนชม/ลำดวน ชวนชิม: เชิดชูห้างร้านที่รับผู้สูงอายุเข้าทำงาน และ (3) Sticker Line: ระดมทุนบริจาค สำหรับกองทุนสวัสดิการผู้สูงอายุ โดยจะมีงานเปิดตัวในวันที่ 1 ตุลาคม 2568 นี้

- มาตรฐานคุณธรรมองค์กร ส่งเสริมพฤติกรรมคุณธรรม 5 ด้าน ได้แก่ พอเพียง วินัย สุจริต จิตอาสา และกตัญญู ผ่าน 4 เครือข่ายหลัก การประเมินผลตอบแทนทางสังคมต่อการลงทุน (Social Return on Investment: SROI) ในปี 2565 พบว่า โครงการสร้างมูลค่าสังคมและเศรษฐกิจสูงกว่าการลงทุนกว่า 70 เท่า

- Thailand Moral Awards 2024 ยกย่องบุคคล องค์กร/ชุมชน และสื่อรวม 166 รางวัล เป็นต้นแบบคุณธรรมและแรงบันดาลใจให้สังคมไทย เติบโตอย่างมีคุณธรรมและยั่งยืน

รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปาตี ผู้อำนวยการศูนย์คุณธรรม กล่าวถึงก้าวต่อไปของศูนย์คุณธรรม โดยได้กำหนดทิศทางส่งเสริมและขับเคลื่อนคุณธรรมในสังคมไทยปี 2569 ภายใต้บริบทการพัฒนาประเทศตามยุทธศาสตร์ชาติและเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (SDGs) ด้วยกลไกคุณธรรมแบบพลิกโฉมองค์กร (Moral Reinventing Organization) เน้นการบูรณาการองค์กรต่อองค์กร ในรูปแบบสร้างสรรค์ ตรงตามจริตของแต่ละองค์กรและส่งเสริมการมีส่วนร่วมของทุกคน

พร้อมไปกับการดำเนินงานด้วย 3 ยุทธศาสตร์หลัก ได้แก่ การส่งเสริมและบริหารจัดการองค์ความรู้และนวัตกรรม อาทิ การพัฒนาศูนย์ข้อมูลคุณธรรม (Moral Data Center: MDC) เต็มศักยภาพสูงสุด การพัฒนาเครือข่ายและหุ้นส่วนทางสังคมในการขับเคลื่อนส่งเสริมคุณธรรม สร้างกลไกเครือข่ายในทุกระดับ และการพัฒนาต้นแบบคุณธรรมเพื่อการสื่อสารขยายผล สร้างแรงบันดาลใจและขยายผลสู่สังคมอย่างกว้างขวาง โดยมีเป้าหมายยกระดับระบบนิเวศคุณธรรมให้มั่นคงและยั่งยืน ครอบคลุมตั้งแต่ระดับครอบครัว ชุมชน องค์กร จนถึงสังคมไทยโดยรวม